Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
DZIERZGOŃ
Dział o cmentarzu w Dzierzgoniu
powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society

Cmentarz żydowski w Dzierzgoniu (niem. Christburg) jest położony około 1,7 km na południowy zachód od centrum miasta, w rozwidleniu ul. Słonecznej i drogi gruntowej prowadzącej do posesji Stanówko 2, 5. Cmentarz zajmuje działkę na planie zbliżonym do prostokąta.

Brak informacji o historii obiektu. Według Leszka Sarnowskiego, cmentarz został założony w 1774 r. i przez pierwsze dekady służył jako miejsce pochówku także dla społeczności żydowskich z Elbląga, Kwidzyna, Malborka i Sztumu. Pochówków dokonywano w układzie rzędowym, chowając zwłoki na osi północ-południe, z nagrobkami zwróconymi licem ku południowemu wschodowi. W latach 30-tych XX w. przewodniczącym Chewra Kadisza (hebr. Bractwo Święte) w Dzierzgoniu był Alfred Mannes.

8 kwietnia 1961 r. Ministerstwo Gospodarki Komunalnej wydało decyzję o zamknięciu cmentarza (UZ-c/II/72/61).

W dokumencie Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce, opracowanym w 1981 r. przez Urząd do spraw Wyznań, w przypadku cmentarza w Dzierzgoniu podano powierzchnię 0,17 ha, jako właściciela wskazano Skarb Państwa. W opisie podano: "Teren ogrodzony, częściowo murem, a w części żywopłotem. Na 1/4 powierzchni znajdują się nagrobki mocno zniszczone"”. W rubryce „Uwagi” wzmiankowano ostatni pochówek w 1931 roku.

Cmentarz uległ daleko posuniętej destrukcji. Na jego powierzchni można wyróżnić około 130 obmurowań grobów. Jedynie cztery stele można uznać za zachowane w stopniu dobrym i stojące in situ. Pozostałe nagrobki są w różnym stopniu zachowania i przemieszczone względem właściwego miejsca pochówku.

Najstarszy zidentyfikowany nagrobek upamiętnia osobę zmarłą w 1855 r. Zachowane pomniki nagrobne to stele w formie pionowego prostokąta, zamknięte różnymi rodzaju łuku; pełnoplastyczne rzeźby przedstawiające pnie złamanego drzewa ze œciętymi gałęziami, œcięte kolumny ustawione na profilowanej bazie z tablicami inskrypcyjnymi. Znaczna część grobów posiada betonowe lub ceglane obmurowanie w postaci niskiego murku, w kilku przypadkach tworzące tzw. obejścia grobowe.

Na dekorację macew składają się płaskorzeźbione elementy geometryczne i motywy florystyczne. Tylko na dwóch nagrobkach wyryto symbole charakterystyczne dla sztuki sepulkralnej Żydów aszkenazyjskich: gwiazdę Dawida oraz ręce w geście błogosławieństwa. ŒŚladowa ilość niebieskiego barwnika na nagrobku Juliusa Cohna stanowi prawdopodobnie relikt polichromii.

Najstarsze nagrobki posiadają inskrypcje w języku hebrajskim, pozostałe - w języku hebrajskim i niemieckim, najczęściej umieszczone po obu stronach steli. Poniżej tłumaczenie przykładowej inskrypcji:

[wersja hebrajska]
Tu spoczywa
niewiasta Fajga córka naszego towarzysza, pana
Nechumy ha-Lewi, żona naszego towarzysza, pana
Jakowa Kaminskiego
Odeszła 2 nowego miesiąca elul
636 według skróconej rachuby.
Niech dusza jej będzie związana w woreczku żywych

[wersja niemiecka]
Tu spoczywa
moja wierna żona
nasza serdeczna matka
Josefine Kaminski
z d. Jontofsohn
ur. d. 4 maja 1834
zm. d. 21 sierpnia 1876
Pokój jej prochom

Cmentarz jest otoczony murem o wysokości ok. 1 m, wykonanym z polnych kamieni granitowych, zwieńczonym dwuspadowym daszkiem z czerwonej cegły. Brak bramy, wejście możliwe jest przez wyłom w murze od strony wschodniej. Wzdłuż ogrodzenia, po jego wewnętrznej stronie, zasadzono rząd lip.

W 1988 r. cmentarz wpisano do wojewódzkiego rejestru zabytków (wpis 48/78 z 15.08.1988). Obecnie opiekują się nim uczniowie Gimnazjum im. Jana Pawła II w Dzierzgoniu, wykonując podstawowe prace porządkowe. W opiekę nad cmentarzem zaangażowany jest również Leszek Sarnowski - historyk i prezes Regionalnego Towarzystwa Inwestycyjnego. Pomimo znacznych zniszczeń, obiekt należy do najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich w województwie pomorskim.

tekst: Krzysztof Bielawski
Bibliografia: L. Sarnowski, Gmina żydowska w Dzierzgoniu, [w:] "Prowincja" 2013, nr 2 (12),
red. L. Sarnowski, Dzierzgoń 2013.

Inwentaryzacja odnalezionych nagrobków. 18.06.2018 r.
Nagrobek nr 1
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Szloma
Nazwisko:
Hammerstein
Imię ojca:
Eleazar
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
04.11.1862
Dodatkowe informacje:

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Nagrobek nr 2
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
[....]ochstein
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Data œśmierci:
1855
Dodatkowe informacje:

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 3
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
 
Nazwisko:
 
Imię ojca:
Josef ha-Lewi
Imię małżonka:
 
Nazwisko rodowe:
 
Płeć:
 
Data œśmierci:
 
Dodatkowe informacje:
Imię Jozef ha-Lewi może dotyczyć zmarłego lub jego ojca.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 4
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta (dziewczynka)
Data œśmierci:
05.09.1856
Dodatkowe informacje:
Żyła 4 lata,

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 5
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Schneider (?)
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Data śœmierci:
Dodatkowe informacje:

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 6
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
05.09.1856
Dodatkowe informacje:
Zmarła w Szabat, pochowana w niedzielę

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 7
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
3 [....]
Dodatkowe informacje:
Dzień urodzenia: 5

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 8
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Tamre Therese
Imię hebrajskie:
Tamara
Nazwisko:
Behrend
Imię ojca:
Imię małżonka:
Dow Ber
Nazwisko rodowe:
Moses
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
12.08.1861
Dodatkowe informacje:

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 9
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
08.05.18[....]
Dodatkowe informacje:

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 10
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Dorothea
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Rosenthal
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Rosenblat
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
27.11.1865
Dodatkowe informacje:
Urodzona 20.12.1818

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 11
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
Dodatkowe informacje:
"Zmarł w dniu wielkiego [....]".
Zmarł między 01.09.1871 a 02.10.1872.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 12
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Sara
Nazwisko:
Sandman
Imię ojca:
Michel
Imię małżonka:
Munet (?)
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
04.08.1889
Dodatkowe informacje:

Niezgodnoœć dat z inskrypcji hebrajskiej (7 aw 5649 = 04.08.1889 ) i niemieckiej (15.07.1888). Odczyt inskrypcji niemieckiej na podstawie zdjęcia z http://www.marienburg.pl.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 13
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Ernestine
Imię hebrajskie:
Ester
Nazwisko:
Bluhm
Imię ojca:
Szmuel
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Pattlitzer
Płeć:
Kobieta
Data śœmierci:
22.10.1893
Dodatkowe informacje:
Urodzona 18.10.1841

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 14
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
28.11.1893
Dodatkowe informacje:
Data zgonu niepewna

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 15
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Ernestine
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Sommerfeld
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Jontofsohn
Płeć:
Kobieta
Data śœmierci:
12.04.1892
Dodatkowe informacje:
Urodzona 01.10.1836

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 16
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Julius
Imię hebrajskie:
Judel (?) Jehuda
Nazwisko:
Cohn
Imię ojca:
Mosze Kac
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
24.08.1879
Dodatkowe informacje:
Urodzony 15.04.1858, Kohen.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 17
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta (?)
Data œśmierci:
Dodatkowe informacje:
Fragment inskrypcji bez danych osobowych

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 18
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Emma
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Hammerstein
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Simonetty
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
27.09.1877
Dodatkowe informacje:
Urodzona w listopadzie 1797 r.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 19
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Josefine
Imię hebrajskie:
Fejgel
Nazwisko:
Kaminski
Imię ojca:
Nechuma
Imię małżonka:
Jakow
Nazwisko rodowe:
Jontofsohn
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
21.08.1876
Dodatkowe informacje:
Urodzona 04.05.1834, ojciec Lewita.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 20
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
 
Dodatkowe informacje:
 

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 21
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Samuel
Imię hebrajskie:
Zanwil
Nazwisko:
Laserstein
Imię ojca:
Mosze
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
31.05.1881
Dodatkowe informacje:
Kupiec, urodzony w sierpniu 1798 r.

Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Krzysztof Bielawski
Data wykonania zdjęcia:
18.06.2018
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 22
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Marcus Kaaser
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Hammerstein
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
15.01.1871
Dodatkowe informacje:

Kupiec, urodzony 04.05.1795. Stela przewrócona, wtórnie ustawiono na niej nagrobek Juliusa Cohna.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Jacek Kmieć
Data wykonania zdjęcia:
15.01.2007
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 23
Imię:
Leo
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Warszawski
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data œśmierci:
08.10.[....]
Dodatkowe informacje:

Urodzony 20.08.187[....]. Wpis na podstawie karty cmentarza z 1985 r. (oprac. J. Gzowski). Nagrobek nieodnaleziony w 2018 r.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Data wykonania zdjęcia:
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 24
Imię:
Barbara
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Itzig
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Kobieta
Data œśmierci:
 
Dodatkowe informacje:

Wpis na podstawie karty cmentarza z 1985 r. (oprac. J. Gzowski). Nagrobek nieodnaleziony w 2018 r.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
 
Data wykonania zdjęcia:
 
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 25
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Hirsch
Imię hebrajskie:
Cwi Hirsz
Nazwisko:
Jontofsohn
Imię ojca:
Josef
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
Mężczyzna
Data śœmierci:
28.10.1875
Dodatkowe informacje:

Żył 41 lat. Lewita. Wpis na podstawie karty cmentarza z 1985 r. (oprac. J. Gzowski). Nagrobek nieodnaleziony w 2018 r.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Paweł Głogowski
Data wykonania zdjęcia:
30.03.2008
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 26
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
Imię hebrajskie:
Nazwisko:
Cohn
Imię ojca:
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
 
Data œśmierci:
1885
Dodatkowe informacje:

08(?).09.1854


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Jacek Kmieć
Data wykonania zdjęcia:
15.01.2007
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Nagrobek nr 27
Nagrobek na cmentarzu żydowski w Dzierzgoniu Tombstone in Jewish cemetery in Dzierzgon Christburg
Imię:
 
Imię hebrajskie:
 
Nazwisko:
 
Imię ojca:
 
Imię małżonka:
Nazwisko rodowe:
Płeć:
 
Data śœmierci:
23.10.1909
Dodatkowe informacje:

Data urodzenia: 11.11.1818.
Nagrobek nieodnaleziony w 2018 r.


Współrzędne geograficzne:
Autor fotografii:
Paweł Głogowski
Data wykonania zdjęcia:
30.03.2008
Autor rekordu:
Krzysztof Bielawski
Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski
foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski
Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski
foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski
Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski
foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski foto: Sławomir Topolewski
Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski Dzierzgoń - cmentarz żydowski
foto: Jacek Kmieć foto: Jacek Kmieć foto: Jacek Kmieć foto: Jacek Kmieć
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas