Cmentarz żydowski w Filipowie jest oddalony około 1,45 km na południe od centrum miejscowości, znajduje się na zboczu wzniesienia między drogą do wsi Matłak (przedłużeniem ul. Garbarskiej) i rzeką Rospudą, zajmuje działkę nr 858 na planie trapezu o powierzchni 0,9417 ha (według zaświadczenia wójta Filipowa z 8 marca 1927 r.: "przestrzeni około 1 morg 150 prętów").

Data założenia cmentarza nie jest znana. Istniał na pewno w 1834 r., o czym świadczą dochody z pogrzebów w aktach Funduszu Bóżniczego Miasta Filipowa. Dzięki zachowanemu nagraniu filmowemu wiadomo, że w latach 30. XX w. cmentarz był ogrodzony kamiennym murem, posiadał żelazną bramę osadzoną między ceglanymi filarami, większość powierzchni nie była wykorzystana.

W latach 1940-41 lub w 1944 r. w zachodniej części cmentarza Niemcy wykopali transzeję o zygzakowatym przebiegu, stanowiącą fragment tzw. Wschodniopruskiej Pozycji Obronnej. Dewastację cmentarza kontynuowano w kolejnych dekadach. W 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - w następstwie uchwały Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Filipowie - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza.

W wyniku zniszczeń na cmentarzu znajduje się kilkadziesiąt nagrobków (m. in. Dawida Dowa syna Arie, Arie Lejba syna Icchaka, Sary córki Awrahama, Rebeki córki Jony) w różnym stanie zachowania, w formie stel wykonanych z granitowych głazów narzutowych oraz piaskowca. Cmentarz posiada współczesne częściowe ogrodzenie w formie drewnianych słupków połączonych drewnianymi kołkami i drutem. Teren porasta trawa. Dojście do cmentarza wskazuje drogowskaz przy drodze Filipów - Bakałarzewo.

Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz rejestru zabytków nieruchomych województwa podlaskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 131/519, Wyznanie mojżeszowe. Cmentarze w Polsce. Informacja.
AGAD, Centralne Władze Wyznaniowe Królestwa Polskiego, sygn. 190/1813, Akta tyczące się gminy żydowskiej w Filipowie w województwie augustowskim.
Górska I., Filipów, [w:] Województwo podlaskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Mackiewicz J., Karta cmentarza nr 13963, [bmw] 1989.
Miller E., Filipów: cmentarz żydowski [online] https://www.youtube.com/watch?v=aTsuZPTbiYQ [dostęp: 30.05.2021].