Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SEROCK
Dział o cmentarzu w Serocku
powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area
Jewish Genealogical Society

Data założenia cmentarza żydowskiego w Serocku nie jest znana. Wiadomo, że na początku dziewiątej dekady XVIII w. żydowscy mieszkańcy Serocka chowali zmarłych w Nasielsku. Świadczy o tym zapis w protokole lustracji parafii serockiej z 1781 r.: "Co zaś żydów tyczy się i ci nie mają synagogi, tylko się do browarni Starościńskiego co szabas na prywatne nabożeństwo schodzą, a w uroczyste święta do Nasielska jeżdżą i tam się na kirkucie, gdy który z nich umrze grzebią". W Księdze Pamięci Serocka znajdują się przekazy o pochówkach miejscowych Żydów również w Popowie Kościelnym.

W świetle ustaleń regionalisty dr. Sławomira Jakubczaka cmentarz żydowski w Serocku powstał prawdopodobnie w latach 1821-1822. Był to okres uniezależnienia się społeczności żydowskiej Serocka od gminy wyznaniowej w Nasielsku. Jej zadłużenie odbijało się także na serockich Żydach, a przewożenie zwłok do odległego o 20 km miasta powodowało znaczne niedogodności.

Najstarsza znana wzmianka o "cmentarzu starozakonnych" pojawiła się w opisie granic Serocka z 1824 r. sporządzonym na podstawie pomiarów miasta wykonanych w latach 1822-1823. W 1828 r. wykonano plan miasta z zaznaczeniem cmentarza (kir.), położonego na granicy Serocka i Wierzbicy. Według Sławomira Jakubczaka na planie w obrębie cmentarza zaznaczono "dwa obiekty, chyba ohele" , w rzeczywistości dwa niezbyt wyraźne znaki stanowią oznaczenie cmentarza niechrześcijańskiego.

Cmentarz powstał na działce oddalonej około 1,2 km od rynku, zgodnie z przyjętymi na przełomie XVIII i XIX w. przepisami, które zalecały lokowanie miejsc pochówku z dala od zabudowy miejskiej. Był to przejaw rozwoju świadomości zagrożeń sanitarnych wynikających z sąsiedztwa grobów i studni oraz występowania epidemii. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów 18 lutego 1792 r. wydano Uniwersał do Miast Wolnych względem cmentarzy i szlachtuzów, w którym polecono zakładanie cmentarzy poza miastem. Kwestię lokalizacji cmentarzy regulował ukaz carski z 1817 r. o chowaniu zmarłych oraz postanowienie Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z 1846 roku. Niewykluczone, że jednym z czynników przemawiających za umiejscowieniem cmentarza nad brzegiem Narwi był dostęp do wody, koniecznej do rytualnej ablucji.

Pierwszy zachowany Etat dla Kasy Bóżnicznej Miasta Serocka jest datowany na lata 1844-1846 i zawiera pozycje budżetowe związane z cmentarzem. Były to dochody "z dzierżaw z kąpieli i pokładnego" w kwocie 31 rubli i 72 kopiejek oraz "dochody nadzwyczajne" z pogrzebów w kwocie 65 kopiejek. W Etacie dla Kasy Ekonomicznej Miasta Serocka z funduszów Bużnicznych na lata 1847-1849 uwzględniono wynagrodzenie stróża cmentarza za grzebanie ciał zmarłych (9,94 rubla). Przychody i wydatki dotyczące funkcjonowania cmentarza - między innymi "ofiary dobrowolne przy pogrzebach zbierane" - występowały również w kolejnych budżetach dozoru bóżniczego w Serocku.

W połowie XIX w. cmentarz sąsiadował z posesją, na której stał dwór generała Kazimierza Małachowskiego. Jego granicę opisano następująco: "przegon wyorany stanowi granicę aż do rzeki Narwi, obok cmentarza żydowskiego, z prawej strony tegoż znajduje się na granicy krzyż i trzy kopce, a z lewej strony ku Narwi wysypane są dwa kopce".

W 1884 r. cmentarz zajmował działkę o powierzchni 152 prętów kw. (2836,32 m kw.). Z czasem rozwój demograficzny społeczności żydowskiej w Serocku (375 osób w 1827 r., 920 osób w 1857 r., 2054 osoby w 1897 roku ) wymusił powiększenie powierzchni cmentarza do około 1,3 ha. Data zakupu przyległego gruntu nie jest znana. W następstwie rozszerzenia cmentarza miejscowi Żydzi używali określeń stary i nowy cmentarz. Jeszcze podczas pierwszej wojny światowej cmentarz znajdował się z dala od wsi. W kolejnych dwóch dekadach coraz bliżej cmentarza zaczęto wznosić zabudowania. Jednym z nowych obiektów był tartak należący do Karola Dłużewskiego, a później do Stanisława Głowackiego. Dostęp do cmentarza był możliwy od strony Narwi, od obecnej ul. Retmańskiej.

Wobec braku archiwalnego materiału ikonograficznego wygląd cmentarza nie jest znany. Na podstawie szczątkowej liczby zachowanych macew można stwierdzić, że był to obiekt charakterystyczny dla większości założonych w XIX w. cmentarzy żydowskich centralnego Mazowsza - z nagrobkami w formie stel wykonanych z piaskowca, prawdopodobnie także z polnych kamieni granitowych (takie nagrobki zachowały się w Popowie Kościelnym) oraz z drewna (głównie dębiny). Księga Pamięci Serocka wzmiankuje między innymi grób rawa, czyli prawdopodobnie rabina Josefa Lewinsteina, oraz nagrobek w formie złamanego pnia drzewa na grobie działacza lewicowego Jankiela Kuźnickiego.

Przypuszczalnie teren był ogrodzony. Wzmianki o dozorcy (w okresie międzywojennym był nim chrześcijanin o nazwisku Kędzierski ) wskazują, że na cmentarzu znajdowała się stróżówka i zapewne także dom przedpogrzebowy.

Przybliżoną liczbę osób pochowanych na cmentarzu można oszacować na podstawie niepełnych akt metrykalnych z zasobu Archiwum Państwowego w Grodzisku Mazowieckim. Od 1876 r. do 1904 r. w Serocku zarejestrowano 744 zejścia śmiertelne, przy czym nie zachowały się spisy dla sześciu roczników. Daje to średnio 32 zgony rocznie. Należy przy tym pamiętać o wysokiej w XIX w. śmiertelności dzieci, których zgonów często nie odnotowywano. Mając na uwadze rozwój demograficzny miejscowej społeczności żydowskiej oraz fakt, że cmentarz był czynnie użytkowany od lat 20. XIX w. do deportacji serockich Żydów w grudniu 1939 r., można przyjąć, że spoczęło na nim nie mniej niż 1,5 tys. osób.

We wrześniu 1939 r. na cmentarzu pochowano ofiary niemieckich ataków na miasto, między innymi ciała osób zabitych w piwnicy domu Jakowa Rozenberga. Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja cmentarza. Na polecenie Niemców część nagrobków użyto do ułożenia schodów i budowy tarasu widokowego na wzgórzu Barbarka. Do zniszczeń mogło też dojść w 1944 r. w wyniku kopania transzei na zachodnim brzegu Narwi oraz walk z jednostkami Armii Czerwonej. Brak jest szczegółowych źródeł dotyczących destrukcji cmentarza, niewykluczone jednak, że - podobnie jak w setkach innych miejscowości w Polsce - udział w jego niszczeniu mieli także niektórzy mieszkańcy Serocka oraz okolicznych wsi, a proces był kontynuowany w kolejnych dekadach. Po wojnie cmentarz służył jako pastwisko.

W wyniku wymordowania przez Niemców niemal wszystkich żydowskich mieszkańców Serocka cmentarz został pozbawiony naturalnych opiekunów. Po 1945 r. komunistyczne władze doprowadziły do przerwania ciągłości prawnej między istniejącymi przed wojną gminami żydowskimi a powojennymi organizacjami zrzeszającymi polskich Żydów. To posunięcie w połączeniu z dekretami i ustawą o majątku opuszczonym spowodowało, że cmentarze żydowskie zostały przejęte w posiadanie przez Skarb Państwa, a po 10-letnim okresie zasiedzenia powinny stać się jego własnością. Takie traktowanie cmentarzy zostało potwierdzone w Okólniku Ministra Gospodarki Komunalnej z 3 sierpnia 1964 r., w którym zaznaczono, że nieczynne cmentarze żydowskie, stanowiące majątek opuszczony, przeszły na własność państwa przez przedawnienie i powinny zostać zamknięte. W trakcie prac nad artykułem nie udało się ustalić, czy i kiedy władze państwowe przeprowadziły procedurę zamknięcia cmentarza żydowskiego w Serocku i przeznaczenia go na inny cel. Dokumentów dotyczących tej kwestii nie znaleziono w Urzędzie Miasta i Gminy w Serocku, Archiwum Państwowym w Grodzisku Mazowieckiem ani w Archiwum Akt Nowych. Cmentarz żydowski w pobliskim Nowym Dworze Mazowieckim zamknięto na podstawie zarządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z 24 maja 1962 r., a w Pułtusku - 31 maja 1963 roku. Zarządzenia były podpisywane w następstwie uchwał przyjmowanych przez terenowe prezydia rad narodowych.

W latach 70. cmentarz znalazł się w obrębie Ośrodka Wczasowego "Narew", należącego do Centralnego Związku Rzemiosła, a później do KC PZPR. W wyniku destrukcji naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu, jego obszar był użytkowany jako strefa rekreacyjna. W nieustalonym czasie z cmentarza wydzielono kilka działek geodezyjnych.

Cmentarz w Serocku nie został uwzględniony w opracowanym w 1981 r. przez Urząd do Spraw Wyznań spisie cmentarzy żydowskich w Polsce. W połowie lat 80. cmentarzem zainteresowali się działacze Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce. W liście wysłanym 31 października 1985 r. do naczelnika Miasta i Gminy Serock wyrazili zaniepokojenie profanacją kamieni nagrobnych znajdujących się na wzgórzu Barbarka. Informowali, że macewy są spychane ze skarpy i spadają na stojące poniżej zabudowania. Zaapelowali do władz miasta o zabezpieczenie nagrobków i utworzenie z nich lapidarium, jednocześnie deklarując pomoc w pracach projektowych oraz w dokumentacji macew. W odpowiedzi Marianna Niegowska, zastępczyni naczelnika Miasta i Gminy Serock, stwierdziła, że fragmenty nagrobków znajdują się na posesji prywatnej, a cmentarz - na terenie zabudowanym, który nie jest we władaniu UMiG. Władze Serocka zasugerowały przewiezienie fragmentów nagrobków na cmentarz żydowski na warszawskim Bródnie. Propozycja nie została zaakceptowana przez zarząd Komitetu, odrzucił ją także Konserwator Zabytków m.st. Warszawy Feliks Ptaszyński. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce opowiadał się za znalezieniem na terenie miasta miejsca (w miarę możliwości w pobliżu cmentarza), w którym można byłoby złożyć zachowane macewy.

W 1989 r. Konserwator Zabytków Miasta Stołecznego Warszawy wszczął z urzędu postępowanie o wpisanie cmentarza do rejestru zabytków. W zawiadomieniu wysłanym 18 grudnia 1989 r. do Urzędu m.st. Warszawy jako lokalizację obiektu błędnie podano wzgórze Barbarka. Procedura prawdopodobnie nie została doprowadzona do końca - obecnie cmentarz nie figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego.

W 1990 r. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej jako następczyni PZPR w ramach rozliczenia kredytu zaciągniętego na kampanię wyborczą przeniosła prawo własności OW "Narew" na bank PKO BP , który przez kolejne lata prowadził w ośrodku centrum konferencyjno-szkoleniowe. W obrębie cmentarza znajdowały się altany grillowe oraz plac zabaw.

W 1992 r. władze gminy Serock doprowadziły do wydobycia około 30-40 destruktów macew ze wzgórza grodowego Barbarka. Nagrobki złożono na terenie cmentarza, a później na pagórku znajdującym się kilkadziesiąt metrów od jego granicy. W 2003 r. Sławomir Jakubczak oczyścił macewy, połączył rozbite fragmenty i wykonał dokumentację fotograficzną.

O cmentarzu pamiętali mieszkający poza Polską seroccy Żydzi i ich potomkowie. Jednym z nich był Howard B. Orenstein, który na stronie internetowej Explore Your Jewish Heritage in Serock zwracał uwagę na stan obiektu oraz niszczejące nagrobki. W 2007 r. The US Commission for the Preservation of America's Heritage Abroad wystąpiła do Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha z prośbą o pomoc w upamiętnieniu cmentarza. W działania zaangażował się Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP oraz związana z nim Komisja Rabiniczna do spraw Cmentarzy. Pierwszoplanową kwestią było ustalenie granic cmentarza oraz jego odzyskanie. W następstwie podjętych starań 28 września 2011 r. Wojewoda Mazowiecki na podstawie Ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej wydał decyzję o nabyciu przez Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP prawa własności wchodzących w skład cmentarza działek geodezyjnych o numerach 1/18, 1/19, 1/20, 1/22, 175/18 o łącznej powierzchni 1,3866 ha. ZGWŻ przekazał cmentarz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego - organizacji powstałej w 2000 r. na mocy porozumienia zawartego między ZGWŻ a World Jewish Restitution Organization. Do zadań FODŻ należy między innymi zarządzanie mieniem ZGWŻ i opieka nad obiektami o znaczeniu religijnym i historycznym.

Pod koniec 2013 r. FODŻ rozpoczęła prace na cmentarzu. W jego zachodniej części zbudowano lapidarium w formie ściany obłożonej płytami z czarnego granitu, do której przytwierdzono kilkanaście destruktów macew. W centralnej części pomnika umieszczono tablicę z gwiazdą Dawida oraz napisem w językach polskim i angielskim: "Cmentarz żydowski w Serocku. Miejsce pochówku Żydów od XVIII w., zniszczony przez niemieckich nazistów w 1939 r. Nagrobki przez wiele lat leżały na stosie nieopodal cmentarza. Ten pomnik jest hołdem dla niegdyś kwitnącej gminy żydowskiej i żydowskich mieszkańców Serocka, zamordowanych podczas Holokaustu ze względu na ich pochodzenie. Wzniesiony przez United States Commission for the Preservation of America's Heritage Abroad i jej członka Lee R. Seemana we współpracy z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i dzięki wsparciu rodziny kongresmena Gary'ego L. Ackermana, przyjaciół i rodziny Hannah Champness, Melvina i Beli Schoenfeldów, Stanleya Silversteina, rodziny Jeffreya Barnetta i wielu innych. 2014/5774". Uroczyste odsłonięcie lapidarium odbyło się 27 sierpnia 2014 roku. W tym samym roku na zlecenie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Marcin Wygocki i Sławomir Pastuszka wykonali zdjęcia zachowanych nagrobków oraz indeks osobowy zmarłych. Dokumentacja została opublikowana na prowadzonym przez muzeum portalu internetowym Wirtualny Sztetl (www.sztetl.org.pl).

W 2015 r. FODŻ dzięki środkom pozyskanym z Fundacji PKO Banku Polskiego ogrodziła cmentarz płotem z metalowych przęseł rozpiętych pomiędzy betonowymi słupami na cokole. We wrześniu 2015 r. Jonny Daniels i Lena Klaudel z Fundacji "From the Depths" przewieźli na cmentarz dwa fragmenty macew, które znajdowały się przy Dębie Pamięci na terenie Środowiskowego Dom Samopomocy w Serocku.

12-15 października 2021 r. z inicjatywy władz samorządowych Miasta i Gminy Serock na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe obejmujące przede wszystkim wycinkę niepielęgnowanej roślinności. Akcja została dofinansowana ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu przyznanych Fundacji Dziedzictwa Kulturowego na działania Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Partnerami projektu były Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i Powiatowy Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Włodzimierza Wolskiego w Serocku.

28 października 2021 r. burmistrz Serocka Artur Krzysztof Borkowski wystąpił za pośrednictwem FODŻ do ZGWŻ z propozycją nieodpłatnego przejęcia cmentarza. Motywację stanowiła chęć zapewnienia obiektowi jeszcze lepszej opieki i zwiększenia jego dostępności. Po uzyskaniu pozytywnej decyzji ZGWŻ, 14 czerwca 2022 r. podpisano akt notarialny dotyczący przekazania cmentarza w formie darowizny na rzecz Miasta i Gminy Serock. W latach 2022-2023 r. UMiG przeprowadził dalsze prace na cmentarzu, między innymi zabezpieczenie i wyeksponowanie kolejnych odnalezionych nagrobków, naprawę ogrodzenia i chodników oraz wykonanie dojścia.

Tekst stanowi fragment artykułu: K. Bielawski, M. Tarajko, Cmentarz żydowski w Serocku - specyfika kulturowa, historia i stan zachowania, [w:] Serock i okolice. Z dziejów dawnych i najnowszych, red. M. Pakuła, Serock 2022.

Dane osobowe odczytane z zachowanych nagrobków. Oprac. Krzysztof Bielawski, Monika Tarajko
Imię hebrajskie
Imię ojca
Nazwisko
Data zgonu
Informacje dodatkowe
Hebrew name
Father's name
Surname
Date of death
Additional information
Chaim Iser
około 1920-1930
Jeszajahu Efraim
Szraga
26.01.1907
Cwi Josef
Awraham
Melman
18.10.1925
Gimpel
14.10.1927
Mężczyzna
Szmuel Dow
Kohen
Menachem Dow
Jehuda
17.10.1824
Kohen
Meir
09.05.1918
Szlomo Icchak
Alter Jechiel
Blumberg
21.10.1937
Chana Hinda
Mosze
Mak
24.11.1930
Chaim Josef
Szimon Aharon
Konkol
między 13.05 a 10.06.1926
Simcha Bunem
Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Rachel
Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Dawid
Josef
22.12.1910
Kohen. Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Aleksander Jechiel
Jona
Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Bajla Fajga
Jehoszua Menachem
Janisz
Mąż: Chaim Arie Janisz. Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Chaja Sara
Awraham
Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Gitel
27.09.1926
Mężczyzna. Nagrobek zagionony, dane z fotografii
Mosze
Elchanan
Sara
Jagoda
Szalom
Meir
03.02.1871
Rzezak and kontroler mięsa
Zisel
Sz[...]
Mąż Men[...]
Peril
Orenstein
04.09.1921
Mąż Chaim Eliezer
Chana
Jedydia
29.08.1919
Alta Zlata
Jehuda Pesach
14.09.1922
Aharon [?]
Rozenberg [Rozynberg ?]
13.11.1918
Szloma Zalman
Jaakow
Szejndel
Josef
Wróbel
Mąż Aszer. Zmarła 4 [...].[...]
[...] Rywka
Jaakow Cwi
Rozenberg
Mąż Aleksander Zisze
Ester Tauba
Symcha
zmarła 27 adar [...]
Mosze
Szimon Aharon
05.09.1922
Necha
Mosze
Zylbersztejn
07.11.1932
Żyła 85 lat
Awraham Mordechaj
Josef Aharon
Kanarek
04.09.1927
Chana
Jaakow
22.11.1909
Mosze
Meir
30.10.1876
Szloma Zalman
Jehuda
08.12.1896
Lewita
Cwi Jaakow
Jehuda
Kobielski
15.11.1936
Lewita
Sara
Awraham
13.08.1934
Bejla Rywka
Cwi Dawid
11.10.1927
Zmarła 1 dnia Sukot
Szejna Gitel
Szraga
Hiller
Mąż Menachem, zmarła 5 adar i [...]
Masza
Jaakow
Kuligowska
10.04.1932
Mordechaj
Jehuda Cwi
Woliński
Mosze
Icchak
Woliński
Żył 11 lat
Hinda Rajncza
Mordechaj Dow
Pieniek
27.03.1934
Mąż Jehuda Pesach. Hinda Rancia, nazwisko panieńskie Markus, w 1884 r. wyszła za mąż za Idela Pejsacha Pieńka.
24.09.1900 - 13.09.1901
Cwi Meir
Josef
Winogóra
11.04.1917
Lewita
Awraham Jekutiel
Josef
10.11.1870
Kohen
Ester Rachel
Nachmi
Mąż Mosze Chaim
Pesach
Pinchas
Rokita
24.10.1934
Pejsak Rokita, urodzony w 1877 roku, syn Pinkusa i Fajgi z domu Kon
Chawa
Michel
Izrael
Baruch
Joskowicz
11.03.1918
Rodzice: prawdopodobnie Boruch i Szendla z domu Kankus
Zlata
Izrael
03.07.1884
Aszer Antszel
Arie Cwi
31.05.1908 - 29.06.1908
Chaim Jona
Szimon Meir
20.03.1935
Żył 65 lata
Mosze [?]
25.07.1879
Miriam Rejzel
Eli Jehuda
Pieniek
02.05.1929
Mąż Majer Mosze Pieniek. Maria Rojza z domu Bekerowicz
Szejna Gitel
Josef
Giler [?]
06.12.1912
Żyła 62 lata. Prawdopodobnie Szajna Gitla Giler z domu Rozenberg
Hilel
Jaakow
12.12.1870
Kohen
Elchanan
Szraga
06.10.1866
Chana
Hilel
13.10.1903
Szimon Aharon
Mosze
26.11.1870
Izrael
Cwi
05.09.1868
Liba
Meir
24.01.1878
Cwi
Jehuda
10.05.1901
Jehuda Cwi
Jaakow
Lewiner
08.12.1930
Lewita
Jaakow
Joel
05.02.1873
Lewita
Chana Frejda
Meir Mosze
Wiernik
07.11.1912
Mąż Menachem
Izrael Tuwie
Izrael
19.03.1892
Chaja Hinda
Jaakow Meir
23.12.1914
Ojciec lewita
Sara
Cwi
27.12.1893
Mąż Becalel Dow
Chena
Izrael Ezra
Wolman
19.05.1919
Mąż Mordechaj
Szejndel
Jehoszua Chaim
Frydman
12.12.1927
Awraham Cwi
Ezra
05.02.1882
Kohen
Awraham Icchak
Rafael Gerszon
Lewinson
09.08.1932
Bejla Lea
Jechiel Michel
Lis
23.08.1934
Mąż Jechezkiel. Bajla Łaja, nazwisko panieńskie Goldberg, w 1880 roku poślubiła Chaskiela Szulima Lisa.
Chaja Sara
Isachar
Warsztacka [?]
21.12.1920
Nazwisko panieńskie Przysocka [?]
Mosze Josef
Mordechaj
11.02.1901
Data dzienna niepewna
Menachem Mendel
Mosze
26.11.1925
Szyfra Bejla
Jaakow
Rozenowicz
14.10.1915
Mąż Szmuel
Toba
Lipa
Miodownik
18.12.1893
Mąż Menachem Mendel, z Serocka. Tauba Regal, w 1879 roku poślubiła Mendla Miodownika
Jaakow Dawid
Symcha Binem
Zylbersztejn
07.03.1914
Rojza
Mosze
Wajngrod
14.12.1936
Mąż Aleksander Jechiel
Bejla
Arie Cwi
07.09.1901
Pesach
Jehuda Cwi
18.11.1872
Chaja Hadas
Baruch
18.03.1901
Arie Mordechaj
Towje
27.09.1877
[Gitla ?]
Jagoda
03.08.1918
Mąż Nachum. Przypuszczalnie Gitla Jagoda, nazwisko panieńskie Wolensztejn, z Wyszkowa
Cmentarz żydowski w Serocku w 2023 roku Cmentarz żydowski w Serocku w 2023 roku Cmentarz żydowski w Serocku w 2023 roku Serock - regulamin odwiedzania cmentarza żydowskiego
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
Serock - pomnik na cmentarzu żydowskim Serock - pomnik na cmentarzu żydowskim Serock - pomnik na cmentarzu żydowskim Cmentarz żydowski w Serocku
foto: Helen Albert foto: Helen Albert foto: Helen Albert foto: Helen Albert
Serock - cmentarz żydowski Serock - symbol błogosłowiących rąk na macewie Serock - macewy macewy z Serocka
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
foto: Krzysztof Bielawski
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas