Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
TARNOBRZEG (Dzików)
Dział o cmentarzach w Tarnobrzegu
powstał dzięki wsparciu udzielonemu przez
San Francisco Bay Area Jewish Genealogical Society
Gmina żydowska w Tarnobrzegu (Dzikowie) posiadała dwa cmentarze. Najstarszy z nich powstał prawdopodobnie w XVII w. w sąsiedztwie synagogi, w miejscu obecnego pl. Grota-Roweckiego. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1772 r. W 1820 r. powierzchnia cmentarza wynosiła 528 sążni (około 0,19 ha). W 1853 r. cmentarz zajmował działkę w kształcie zbliżonym do kwadratu, o powierzchnia 913 sążni (około 0,3 ha). Zapewne około 1860 r. cmentarz został zamknięty, prawdopodobnie ze względu na jego zapełnienie oraz powszechną w XIX w. akcję przenoszenia miejsc pochówku poza teren zabudowany. Wiadomo, że w 1937 r. gmina żydowska przeznaczyła pewną kwotę na renowację cmentarza. Podczas drugiej wojny światowej cmentarz uległ dewastacji. Po 1945 r. urządzono na nim targowisko, a teren został zabudowany.
Fragment planu Tarnobrzega z 1938 r. z zaznaczeniem cmentarzy żydowskich

Fragment planu Tarnobrzega z 1938 r. z zaznaczeniem cmentarzy żydowskich

Drugi cmentarz powstał około 1 km na południowy wschód od rynku, pomiędzy obecnymi ulicami: Dąbrowskiej, Sienkiewicza i Garażową. Data jego założenia nie jest znana, z całą pewnością istniał w 1860 r., kiedy pochowano na nim miejscowego cadyka Eliezera Horowica z Dzikowa, syna Naftalego Cwi z Ropczyc. Wiadomo, że w 1930 i 1931 r. gmina żydowska wpłaciła do kasy miasta 9000 zł i 4000 zł "za kupno placu na cmentarz". Niewykluczone, że było to związane z poszerzeniem powierzchni grzebalnej lub uregulowaniem formalności niedopełnionych podczas zakładania cmentarza.

Przed 1939 r. cmentarz był otoczony murem z czerwonej cegły o wysokości około 2 m, posiadał dwie bramy: od strony południowej i północnej.

Również ten cmentarz został zdewastowany w latach Zagłady oraz okresie późniejszym. Usunięto z niego niemal wszystkie nagrobki, rozebrano mur i wycięto drzewostan. Po 1945 r. działka cmentarna została przejęta przez Skarb Państwa.

W 1966 r. staraniem chasydów dzikowskich odbudowano ohel cadyka Eliezera Horowica oraz członków jego rodziny. Ze względu na daleko posuniętą destrukcję cmentarza, budynek wzniesiono w przybliżonym miejscu pochówku.

W dokumencie Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce , opracowanym w 1981 r. przez Urząd do spraw Wyznań, w przypadku cmentarza w Tarnobrzegu zamieszczono następujący opis: "Ogrodzenie z siatki na słupach betonowych. Niewielka ilość płyt nagrobnych (ok. 20) z kamienia naturalnego. Groby zajmują ok. 50% pow. Był plan zabrania pasa 3-4 m w celu poszerzenia jezdni. Urząd ds. Wyznań nie wyraził na to zgody, zaoferował natomiast pomoc finansową w wys. 100 tys. zł na uporządkowanie cmentarza".

Przed 1988 r. fragment działki cmentarnej o szerokości około 8 m zaanektowano w związku z poszerzaniem ul. Sienkiewicza.

W dniu 13 czerwca 1988 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 341/A.

Cmentarz jest ogrodzony metalowym płotem. W jego obrębie znajduje się kilkanaście wtórnie ustawionych, przemieszczonych nagrobków w formie stel, wykonanych z piaskowca oraz lastriko. Najstarsza zidentyfikowana macewa upamiętnia Zelę Zewa syna Szlomo Zalman ha-Lewi, zmarłego w 19.02.1844 roku.

Numer
Imię
Imię ojca
Nazwisko
Data śmierci
Informacje dodatkowe
1
Zela Zew
Szlomo Zalman
19.02.1844
Lewita
2
Rywka
Mordechaj Zew
22.09.1912
3
Mosze Chaim
Izrael Meir
05.11.1928
4
Szmuel
Szlomo Zalman
17.02.1929
5
Kella
[..] Icchak
11.03.1931
6
Jakow Szlomo
09.06.1931
7
23.09.1930 - 29.09.1931
8
Cwi Zew (Hirsz Wolf)
Izrael Meir
Szajnajg (Scheuneug)
24.01.1933
9
Lea
Izrael
Goldman
26.11.1933
10
Natanel
Icchak
Liberman
02.10.1934
Żył 78 lat, zmarł w Simchat Tora
11
Chaja
Szlomo
28.10.1937
Ojciec lewita
12
Kobieta
13
Szraga (?)
Kobieta
14
Joel Josef
19.11.1937
Kobieta
15
Bejla Zisel

Od strony ul. M. Dąbrowskiej znajduje się ohel chroniący groby cadyków:

  • Eliezera Horowica z Dzikowa, syna Naftalego Cwi z Ropczyc, założyciela dzikowskiej dynastii cadyków, zmarłego 19.10.1860 r.,
  • Meira syna Eliezera Horowica, autora księgi Amri Noam, zmarłego 19 czerwca 1877 r.,
  • Jehoszuy syna Meira, autora księgi Ataret Jehoszua, zmarłego 21.12.1912 r.,
  • Jechiela z Pokrzywnicy syna Meira, przewodniczącego sądu rabinackiego w Pokrzywnicy i cadyka w Tarnowie, zmarłego 01.02.1928 r.

W ohelu umieszczono także tablicę upamiętniającą kobiety związane z dynastią chasydzką z Dzikowa:

  • Chaję córkę Jechiela Grafa, żonę Eliezera Horowica;
  • Deborę córkę Kalmana Picelisa, żonę Meira Horwica;
  • Miriam córkę Lejbusza Reicha, żonę Jehoszuy Horowica,
  • Malkę córkę Meira, żonę Izraela z Mielca,
  • Jehudit córkę Jechoszuy Horowica, żonę Meira Jechiela Ungera z Sokołowa, żonę Pinchasa Natana Safrina;
  • Binę córkę Jechoszuy, żonę Dawida Szapiro z Bukowska.

Klucz do ohelu znajduje się przy ul. Sienkiewicza 23.

W 2008 r. opiekujący się cmentarzem Mieczysław Zdyrski otrzymał dyplom Ambasady Izraela i Żydowskiego Instytutu Historycznego za działalność na rzecz ochrony dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce. Wyróżnienie to "przyznawane jest niezwykłym Polakom, polskim organizacjom oraz miastom, czyniącym wiele dla odkrywania prawdy o przeszłości i budowania lepszej przyszłości".

tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Epegeiro
Źródło:
Archiwum Akt Nowych, Urząd ds. Wyznań, sygn. 131/519, Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce, 1981, k. 216.
P. Nocoń, Zabytki żydowskie w Tarnobrzegu, praca magisterska na UMCS, Lublin 1998, ss. 16-38.
M. Wodziński, Groby cadyków w Polsce, Wrocław 1998, s. 221.

ohel, czyli budynek chroniący groby lokalnych cadyków Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski
Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski
Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski Tarnobrzeg - cmentarz żydowski

Poszukujemy wszelkich informacji o cmentarzach żydowskich w Tarnobrzegu (stan przed zniszczeniem, dewastacja w okresie wojennym i po 1945 roku). Korespondentom zapewniamy anonimowość i dyskrecję.

Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas