Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
WISKITKI

Cmentarz żydowski w Wiskitkach znajduje się przy ul. Spółdzielczej, około 850 m na północny zachód od centrum miejscowości. Cmentarz zajmuje działkę geodezyjną nr 143805 2.0037.569, na planie prostokąta, o powierzchni 6336 m kw.

Cmentarz został założony w pierwszej połowie XIX w. W 1841 r. dozór bóżniczy wydzierżawił działkę przeznaczoną na cmentarz. Cmentarz początkowo służył jako miejsce pochówku także dla zmarłych z pobliskiego Żyrardowa.

W Księdze Żyrardowa, Mszczonowa i Wiskitek Gerszon Mejer Śmietanka tak opisał to miejsce: "Cmentarz znajdował się w drugiej części miasta, za drogą do Guzowa. Nazywaliśmy go "dobrym miejscem". Na cmentarzu był grób świętego człowieka, na którym ludzie zostawiali kwitlechy, czyli kartki z prośbami do zmarłego o wstawiennictwo w ich imieniu u Boga. Cmentarz ożywał w poprzedzającym Wielkie Święta miesiącu elul, kiedy ludzie tłumnie przychodzili odwiedzać groby swoich przodków. Na groby swoich bliskich pochowanych w Wiskitkach przybywało też wiele osób spoza miejscowości. Chłopcy z chederu mieli swoje własne święto cmentarne podczas Tisza be-Aw, odwiedzali wówczas cmentarz niosąc drewniane miecze".

Cmentarz uległ daleko posuniętej dewastacji. Podczas prac dokumentacyjnych przeprowadzonych przez autora w listopadzie 2009 r. udało się zidentyfikować około 70 nagrobków, przy czym tylko część z nich przetrwała w całości. Często - w wyniku wyłamania - zachowały się jedynie podstawy macew. Pomimo zniszczeń wyraźny jest rzędowy układ pochówków. Najstarsze nagrobki znajdują się w południowo-wschodniej części cmentarza. Są to często macewy z polnych kamieni granitowych. Na ich tle wyróżnia się uszkodzona macewa Hindy Szifry, wykonana z piaskowca, z wypukłą inskrypcją, z epitafium o treści: "Słońce zgasło i księżyc obrócił się w ciemność, jej chwała zstąpiła w otchłań na wieki, zapłakała ulica i krzyknęło miasto z rozpaczy. Kroczyła zawsze drogą dobroczynności i dobrych uczynków. Biada nam, od których nagle została zabrana. Hinda Szifra, jej piękno pochłonęła ziemia, z dobrej rodziny, cnotliwa w mowie, oby rozświetlił jej dusze jak słońce o wschodzie".

Północno-zachodni sektor cmentarza był wykorzystywany prawdopodobnie najpóźniej. W tej części znajdują się m.in.: wykonany z lastriko nagrobek tablicowy z częściowo stłuczoną kamienną płytą z epitafium, stojący na grobie osoby zmarłej w 1938 r.; nagrobek skrzyniowy z wyrzeźbionymi na bokach wyobrażeniami okrągłych uchwytów oraz kilkanaście destruktów macew z piaskowca.

Epitafia na zachowanych macewach sporządzono w języku hebrajskim. W dolnej części nagrobków Cwi syna Izraela ha-Kohena oraz Dawida syna Izraela dodatkowo umieszczono napisy - imiona i daty śmierci - w jidysz. Długotrwałe oddziaływanie czynników atmosferycznych w połączeniu z brakiem bieżącej renowacji, doszczętnie zniszczyły polichromie, jakimi niegdyś ozdabiano macewy. Jedynie w dolnych partiach kilku nagrobków widoczne są relikty malatury w postaci jasnoczerwonego i czarnego barwnika.

W 1992 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W 2009 r. z inicjatywy naszego serwisu wykonany został spis zachowanych macew. Kilka lat później dodatkowy spis sporządziła Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego (http://cemetery.jewish.org.pl/list/c_28).

Przez wiele lat teren cmentarza był nieogrodzony, porastała go gęsta roślinność. W sierpniu 2016 r. cmentarz został uporządkowany i ogrodzony murem z betonowych elementów prefabrykowanych. Przy wejściu umieszczono tablicę upamiętniającą Żydów z Wiskitek. Projekt zrealizowała Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego we współpracy z Europejską Inicjatywą Porządkowania Cmentarzy Żydowskich.

Spis zachowanych nagrobków na cmentarzu żydowskim w Wiskitkach
Oprac. Yosef Kutner, Krzysztof Bielawski, 2009.
Nazwisko
Imię
Imię ojca
Data śmierci
Informacje dodatkowe
Zdjęcie
Surname
Given Name
Father's Name
Date
of death
Additional
information
Photo
Jehuda
14.06.1901
8117
Jehuda Lejb
14.08.1872
Lewita
8122
Masza [?]
Dow Ber
8131
8132
Hinda Szifra [?]
Jair [?]
26.08.1852
8138
Sara Dwora [?]
Awraham
8144
Perla
Icchak
8150
8163
Menachem
8168
Perla Sara
[?] Lejb
8180
8194
Lea [?]
Awraham
8201
8210
8217
8220
Sara Ester
[?] Eliezer
05.01.1871
8224
8229
Frajda Peryl
Mosze
24.05.1879
8256
Cerka Lea
Rafael Icchak
15.03.1874
8261
Szmuel
Mosze [?]
14.12.1879
8278
8285
Benjamin Mordechaj
Mosze
09.11.1870
Lewita
8289
Zeew Dow
Awraham Abel
26.08.1852
Lewita
8307
Jakow Icchak
Josef
15.06.1877
8319
8323
8329
Eliezer
Simcha Ber [?]
8331
1887
8348
Aharon Menachem Mendel
Jehuda [?]
19.01.1890
Ojciec szojchet
8357
8358
Szraga
Jehuda [?]
03.08.1886
Lewita
8370
8374
Jehuda
8377
Sochaczower
Mosze Cwi
Aszer Zelig
10.08.1894
8391
Chaja Etel
[?]
8405
Szmuel Majer
Natan
13.03.1890
Kohen
8413
Sara Gołda
Eliezer
12.10.1891
8419
Sara
[?]
13.07.1895
8422
Rywka
Jona
06.08.1882
8428
Eta
Cwi
22.05.1887
8437
8457
8459
Cwi
Izrael
01.05.1883
Żył 70 lat, kohen
8463
Dawid
Cwi
01.06.1893
Kohen
8471
Hinda
Mordechaj [?]
1892
8480
Aszer
Jozef Lejb
15.02.1892
Kohen
8485
Lejb
Menachem
8496
Icchak
Mordechaj
22.11.1891
8499
Laja
Dow
8517
Chana
Jakow
1882
8523
Awraham
02.03.1885
8529
20.01.1900
8532
Szlomo
Abel
8534
Szymon
Szmuel
22.12.1896
Kohen
8543
8545
Icchak [?]
Jakow
06.11.1910
Żył 42 lata
8548
8554
Funtowicz
Fajga Zysla
Icze Lejb
05.11.1934
Mąż Izrael
8560
Mosze Icchak
Kobieta
8563
Ita
Icchak
06.11.1900
Ojciec gaon
8571
8573
[...] Dwora
Mordechai
29.03.1918
8579
Marjem Gela
Icchak Ajzyk
29-Apr-1916
8586
Ejdyl
Jakow Icchak
31.01.1909
Kohen
8589
Chaim
01.02.1906
Kobieta
8597
Fajga [?]
Szamaj
10.05.1905
8599
8612
Jakubowicz
Eliezer [?]
23.11.1915
Mąż Chaim Dawid
8621

tekst & zdjęcia: K. Bielawski
tłumaczenie hebrajskich inskrypcji: W. Tworek
Źródło:
Jagiełło B., Z dziejów osadnictwa żydowskiego na Mazowszu Zachodnim (do 1914), "Rocznik Żyrardowski" 2011, t. IX.
Laskowska-Adamowicz M., Wiskitki, [w:] Województwo mazowieckie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Siwiec A., Karta cmentarza nr 10867, [bmw] 1991.

cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach
cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach
cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach
cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach
cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach cmentarz żydowski w Wiskitkach
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas