Kliknij, aby dodaæ stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieæ księga gości napisz do nas
WO£OMIN

Cmentarz ¿ydowski w Wo³ominie znajduje siê w po³udniowej czê¶ci miasta, przy ul. Andersa, dawnej ul. ¦lepej. Data za³o¿enia nie jest znana, prawdopodobnie powsta³ w XIX w. Cmentarz zajmuje teren o powierzchni 0,55 ha.

W "Roczniku Wo³omiñskim" (t. II, 2006) zamieszczono zdjêcie, wykonane na cmentarzu w latach 30. XX w., pochodz±ce ze zbiorów Heleny i Józefa Pirógów. Przedstawia ono trójkê m³odych ludzi siedz±cych miêdzy nagrobkami. Jest to jedna z nielicznych fotografii, na których utrwalono wygl±d cmentarza.

Przybli¿ona lokalizacja cmentarza ¿ydowskiego w Wo³ominie na planie miasta z 1983 r.
Przybli¿ona lokalizacja cmentarza na planie miasta z 1983 r. (¼ród³o: Karta Cmentarza)

Dewastacja cmentarza rozpoczê³a siê podczas drugiej wojny ¶wiatowej i by³a kontynuowana przez kolejne dziesiêciolecia. Niektórzy mieszkañcy wspominaj±, ¿e po wojnie ko¶ci z cmentarza pada³y ³upem studentów medycyny. W 1957 r. dzia³acze Towarzystwa Spo³eczno-Kulturalnego ¯ydów w Polsce w li¶cie skierowanym do Prezydium Rady Narodowej w Wo³ominie alarmowali, ¿e na terenie cmentarza "znajduj± siê rozrzucone czaszki ludzkie i nagrobki". Autorzy listu domagali siê "natychmiastowej ingerencji ze strony Rady Narodowej, by nie dopu¶ciæ do straszliwego bezczeszczenia zmar³ych i skompromitowania dobrego imienia Polski Ludowej".

9 pa¼dziernika 1964 r. Minister Gospodarki Komunalnej - proceduj±c uchwa³ê Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Wo³ominie - podpisa³ zarz±dzenie o zamkniêciu cmentarza. W do³±czonej dokumentacji podano: "Cmentarz ¿ydowski w Wo³ominie przy ul. ¦lepej o pow. 0,55 ha, nieczynny od 1942 r., nieogrodzony, zdewastowany i pozostaje bez opieki".

Cmentarz zosta³ czê¶ciowo zabudowany. Jak wynika z dokumentacji sporz±dzonej w latach 90. przez pracownika warszawskiego oddzia³u Pañstwowej S³u¿by Ochrony Zabytków, "do lat 70-tych cmentarz by³ ogrodzony, znajdowa³o siê na nim kilka nagrobków. Podczas budowy ul. ¦lepej cmentarz rozkopano, nagrobki "znik³y". Obecnie widoczne s± jedynie fragmenty murarki komór nagrobnych". Potwierdza to jeden z by³ych mieszkañców Wo³omina, który w li¶cie do naszej redakcji napisa³: "Jako dziecko czêsto by³em na cmentarzu. Cmentarz mia³ kszta³t prostok±ta, d³u¿szym bokiem przylega³ do ul. ¦lepej i koñczy³ siê na naturalnej granicy dzia³ek. Kirkut by³ po³o¿ony na naturalnej górce piaszczystej. Kirkut w Wo³ominie by³ w doskona³ym stanie do lat sze¶ædziesi±tych. By³o na nim kilkadziesi±t macew w dobrym stanie, pomiêdzy nimi bieg³a wydeptana ¶cie¿ka po przek±tnej i do czasu zniszczenia nikomu te groby nie przeszkadza³y. Pamiêtam, ¿e raz spotka³em przy jednej z macew cz³owieka odwiedzaj±cego grób swoich bliskich. Cmentarz zosta³ zniwelowany na polecenie jednego z pracowników ówczesnej Gminy Wo³omin przez wywiezienie na budowê okolicznych dróg piasku z tej górki. Do reszty zosta³ zdewastowany w latach siedemdziesi±tych przez rodzinê K. i innych s±siadów".

Wo³omin - cmentarz ¿ydowski Wo³omin - cmentarz ¿ydowski Wo³omin - cmentarz ¿ydowski Wo³omin - cmentarz ¿ydowski
Naziemne ¶lady cmentarza uleg³y zatarciu, jego granice s± nieczytelne. Przez poro¶niêty krzakami teren przechodz± polne drogi, cmentarz stanowi nieoficjalne wysypisko ¶mieci i gruzu. Konieczne jest podjêcie dzia³añ na rzecz uporz±dkowania cmentarza oraz wzniesienia w tym miejscu stosownego pomnika.

tekst & zdjêcia: K. Bielawski
¬ród³o:
AAN, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej, sygn. 9/57, Decyzje o zamkniêciu cmentarzy i przeznaczeniu ich na inny cel w wojewodztwie warszawskim, k. 182-189.
T. Lewicki, Karta cmentarza, [bdw] 1998.

Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wygl±dzie przed wojn± i po jej zakoñczeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajduj±cych siê poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecjê.
Teksty i zdjêcia s± chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materia³ów mo¿liwe wy³±cznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieæ księga gości napisz do nas